Gangrene/ጋንግሪን፡ በደም እጥረት የሞተ የሰውነት ክፍል

Gangrene: Causes, Symptoms, and Treatments

ሕመም የትኛውም አካል ላይ ሲከሰት ያሰቃያል። የሕመም ትንሽ የለውም። ይሁንና አንዳንዴ ሕመምን ከሕመም የማበላለጥ ሃሳብ ይሰጣል። «እንደ ጣት ቁስል አትነ ዝንዘኝ» የሚለው የጣት ቁስለትን ጥዝጣዜ ያመለክታል። ይህን የጠቀስኩት ብዙውን ጊዜ ከእግር ጣትና እጅ ላይ የሚከሰተውን ሕመም ምንነት መከላከያና ሕክምና ወዘተ የተመለከቱ መረጃዎችን ለመስጠት አስቤ ነው። – ስለ «ጋንግሪን። ስለ ጋንግሪን ማብራሪያ የሰጡን ዶክተር ሄለን ይፍጠር ይባላሉ። 

በጥቁር አንበሳ ሆስፒታል የውስጥ ደዌ ስፔ ሻሊስት ሐኪምና በስኳር ሕመም ትምህርትና ጥናት ላይ የሚገኙ ምሁር ናቸው።
ጥያቄ፡- ጋንግሪን ምንድን ነው?
ዶክተር ሄለን፡- ጋንግሪን ወደ አማርኛ ሲመለስ በደም እጥረት የሞተ የሰውነት ክፍል እንደማለት ነው። አንድ የሰውነት ክፍል ደም አጥሮት ምግብና ኦክስጅን አልደርሰው ብሎ ሲጠቁር ሕይወት አልባ ሆኖ ሲሞት ጋንግሪን ተፈጥሯል ማለት ነው።
ጥያቄ፡- የጋንግሪን መነሻ ወይም መከሰቻ ምክንያቶች ምን ምን ናቸው?
ዶክተር ሄለን፡- አንደኛ በተለያዩ አደጋዎችና ምክንያቶች የደም ዝውውር ቢቋረጥ ያ ዝውውሩ የተቋረጠበት የሰውነት ክፍል ጋንግሪን ይፈጥራል። ሁለተኛ የልብ ችግር ያለባቸው ሰዎች ደም ይረጋና ከልብ ወደ ደም ሥሮች ይሄዳል። ትንሽም የረጋች ደም ብትሄድ መተላለፊያ ትዘጋለች። ይህች የረጋች ደም የዘጋችው የደም ሥር ይመግበው የነበረው የአካል ክፍል ጋንግሪን ይፈጥራል። በደም ምግብና አየር እጥረት ምክንያት ይሞታል።ሦስተኛ በደም ሥር ጥበት ጋንግሪን ይፈጠራል። በረጅም ጊዜ የመጣ የስኳር ሕመምተኞች፣ የደም ግፊት ችግር ያለባቸውና የደም ቅባት ከፍ ያለባቸው ሕሙማን የደም ሥራቸው ሊጠብ ይችላል። ደም ሥራቸው ላይ ቅባት እየተጋገረ ጠቦ በመጨረሻ የደም መተላለፊያ ይዘጋል። ደም ከተቋረጠበት አካል በታች ያለው ሰውነት ጋንግሪን ይፈጠርበታል። አራተኛው ምክንያት ኢንፌክሽን ነው። የሰውነት ክፍል ኢንፌክሽን ፈጥሮ ሲያብጥበትና በባክቴሪያ ሲጠቃ በደም ሥር ደም አይደርሰውም። የምግብ ዑደቱ ስለሚቋረጥ ጋንግሪን ይፈጠራል ይሞታል።
ጥያቄ፡-የጋንግሪን ሕመም በዘር ይተላለፋል?
ዶክተር ሄለን።- በተወሰኑ የደም ስር ችግሮች (እንደ ስኳር ባሉ) በዘር የሚመጣ ችግር በጣም አነስተኛ ነው። ነገር ግን ስኳር ሕመም ሳይኖርም በማጨስና በሌላም ምክንያት የደም ዝውውርን መዝጋት ጋንግሪን ሊያመጣ ይችላል። ዋና መነሻዎች የሚባሉት ረዥም ዓመት የቆየ የደም ግፊት፣ የስኳርና የደም ቅባት (ኮሌስትሮል) ችግሮች የደም ሥር ጥበትና መዘጋት ናቸው።
ጥያቄ፡- ጋንግሪን በአገራችን ምን ያህል ችግር እያደረሰ ነው?
ዶክተር ሄለን፡- የጋንግሪን ሕመም የሚከሰትባቸው ሰዎች ከሃምሳ ከመቶ በላይ የስኳር ሕመም ያለባቸውና በስኳር ሕመም መያዛቸውን የማያውቁ ናቸው። የእግር ቁስለት ያጋጠማቸውና በጋንግሪን የታመሙ ሲመረመሩ ስኳር ሕመምተኛ ሆነው ይገኛሉ። የዓይንና የነርቭ ችግር አጋጥሟቸው ሲመረመሩም ስኳር ሕሙማን ሆነው
ይገኛሉ።በዓለም አቀፍ ደረጃ ከስኳር ሕሙማን ከአሥራ አራት እስከ ሃያ አራት ከመቶ ቢያንስ አንድ ጊዜ የእግር ቁስለት ያጋጥ ማቸዋል። ከእነዚህም ሃያ አምስት ከመቶው በቁስለቱ ምክንያት የእግር መቆረጥ ያጋጥማቸዋል። በአገራችንም ከሕክምና ክትትልና ስኳርን ከመቆጣጠር ባህል እንዲሁም ስኳርንና የእግር ቁስለትንም ሆነ ጋንግሪንን ቀድሞ ከመከላከል ዝቅተኛነት የተነሳ እርግጡን መናገር ባይቻልም ከዓለም አቀፉ ተሞክሮ እንደ ሚበልጥ ይገመ ታል። በጥናት ባይሆንም በየቀኑ የሚታየው ይህ ነው። በአገራችን ምልክት የማያሳየው 2ኛው ዓይነት ከሰላሳና አርባ ዓመት በኋላ የሚከሰተው የስኳር ሕመም እየተስፋፋ ነው። የእግር ቁስለትና የጋንግሪን በሽታም በዚያው መጠን የሕሙማኑን ጉዳት እያባባሰ ነው።
ጥያቄ፡- የጋንግሪን በሽታ መከላከያ ምንድን ነው?
ዶክተር ሄለን፡- ዋናው መከላከያው የስኳርን ሕመም መኖር አለመኖር ቀድሞ ተመርምሮ ማወቅ ነው። 2ኛው ዓይነት የስኳር ሕመም (ከጉልምስና ዕድሜ ጀምሮ የሚከሰት) ምልክት የለውም። በቅድሚያ መመርመር። የደም ግፊት ካለም ቀድሞ መመርመር። የሚያጨሱ የልብ ችግር ያለባቸው ክብደታቸው ከፍ ያለና በዘር የስኳርና የግፊት ችግር ያለባቸው ቀድመው መመርመር አለባቸው። ስኳር ከተገኘ ሕክምናውን በሚገባ መከታተል፣ ግፊትና የደም ቅባትን መቆጣጠር፣ ማጨስን ማቆም፣ ለእግር ጥንቃቄ ማድረግ ጋንገሪንን ቀድሞ መከላከል ነው።
ጥያቄ፡- የጋንግሪን ሕመም ሕክምናው ምንድን ነው?
ዶክተር ሄለን፡- ጋንግሪን የሞተ የአካል ክፍል ላይ የሚከሰት በመሆኑ መወገድ ብቻ ነው ሕክምናው። እጅና እግር ላይ የሞተ አካል ዝም ከተባለ ይስፋፋል። ወደ ሌሎች አካባቢዎች ይሠራጫል። ለከፍተኛ ሕመምና ሞት ይዳርጋል። በምግብና ኦክስጅን እጥረት የሞተ አካል በመሆኑ ማስቀጠል አይቻልም። እንዳይፈጠር መከላከል
እንጂ ጋንግሪን ከተፈጠረ ያ የተፈጠረበት አካል ሕይወት አልባ ስለሆነ የትም አገር ቢኬድ ተቆርጦ ነው የሚወጣው።
ጥያቄ፡- ጋንግሪን በእግርና በእጅ ላይ ብቻ ነው የሚከሰ ተው?
ዶክተር ሄለን፡- ብዙውን ጊዜ በእግርና እጅም ላይ ይከሰታል። እጅና እግር ላይ የሚወጣው ነው «ጋንግሪን» የተባለው። ሆኖም በሌላ የሰውነት አካልም የደም ዝውውር ቢቋረጥ ጋንግሪን ሊፈጠር ይችላል።
ጥያቄ፡- ብዙ ጊዜ በእግር ላይ የሚከሰት ከሆነ ለእግር የተለየ ጥንቃቄ ማድረግ ያስፈ ልጋል?
ዶክተር ሄለን፡- አዎ! ለእግር የተለየ ጥንቃቄ ያስፈልጋል። የነርቭ ችግር የደም ሥር ጥበት ከተከሰተና የስኳር ሕመም ካለ በየቀኑ እግርን ማየት በዓመት አንድ ጊዜ እግርን መመርመር ያሻል። « የደም ዝውውሩ ጥሩ ነው አይደለም በእግሩ ላይ ያለ ስሜት ቀንሷል? የእግር ቅርጽ ለውጥ አለ?» የሚሉት ይመረመራሉ። ቁስል የነበረበት ከሆነም መታወቅ አለበት። ከእነዚህ አንዱ ችግር ካለ ለቁስለትና ለመቆረጥ እንዳይ ጋለጥ መከላከል ይገባል። ግለሰቡ በየቀኑ እግሩን ማየት አለበት። በላይ፣ በታች ፣በጣቶቹ መሐል ስሜት መኖሩን ለውጥ መከሰቱን ልብ ማለት አለበት። በየቀኑ ማታ መታጠብ ማድረቅና ደርቆ ተሰነጣጥቆ ኢንፌክሽን እንዳይፈጠር እንደሎሽን ያሉ ቅባቶችን መቀባት ይመከራል፡፡ ጥፍሩን ሲቆርጥ በምላጭ በሰንጢ ሳይሆን በጥፍር መቁረጫ መሆን አለበት፡፡ አቆራረጡ በቀጥታ (አግድም) ነው፡፡ ጎንና ጎኑን በሞረድ ማስተካከል ይበቃል። ይህ አቆራረጥ ለሁሉም ሰው ጥሩ ነው።
ሌላው ጥንቃቄ የጫማና ካልሲ ነው። ስልሳ ከመቶው የእግር ቁስለት በስኳር ሕሙማን ላይ የሚከሰተው ከጫማ ጋር በተያያዘ ነው። አዲስ ጫማ ይጠባል፤ ብዙ ይኬድበታል፤ እግር ይላጣል ፤ ውሃ ቋጥሮ ችግሩ ይጀምራል። ጫማ ማሠሪያ ያለው፣ ጫፉ ሹል ያልሆነና ብዙ ሙቀት የማይፈጥርና የሚመች መሆን አለበት።
ሴቶች ባለተረከዝ ጫማና ክፍት ጫማ ለአደጋ ስለሚያጋልጣቸው መተው አለባቸው። በቤትና በየትኛውም ቦታ በባዶ እግር መሄድ ክልክል ነው። ካልሲም የጥጥና ጫፉ ተቀዶ ጣትን ለጫማ ፍትጊያ የማያጋልጥ መሆን አለበት።
ጥያቄ፡- ጥፍርን ገባ ብሎ መቁረጥ ለጋንግሪን እንደሚያጋልጥ የሚነገረው እውነት ነውን?
ዶክተር ሄለን፡- ጥፍርን በመቆረጥ ብቻ ጋንግሪን ሊመጣ ይችላል ማለት አይደለም። የእግርና የእጅ መቁሰል ወደ ጋንግሪን የሚሄደው አስቀድሞ የስኳር፣ የደም ስር ጥበትና መሰል የጤና ችግር ነው። በሽታ የመከላከል አቅማቸው ከሌላው ያነሰ ነውና በትንሽ ክፍተት ኢንፌክሽን ይፈጥርና ባክቴሪያ ይይዝና ቶሎና በቀላሉ
የማይድን እብጠት ይፈጠራል። በተለይ የስኳር ሕሙማን ከጥፍሩ ጋር የተያያዘውን ሥጋ ከነኩ በቀላሉ ለችግሩ ይጋለጣሉ።
ጥያቄ፡- የእግር ቁስለት ወደ ጋንግሪን ተቀይሮ ሙት ወይም ሕይወት አልባ የሆነበት ሰው ጣቱ ወይም እግሩ መቆረጥ እንዳለበት ሲነገረው ምን ይመልሳል?
ዶክተር ሄለን፡- ሰውኛ ነው። ማንም ሰው አካሉን ማጣት አይፈልግም። ማንም ሰው ቶሎ አይቀበለውም። በጣም የታመመ ወይም ሕይወቱ አደጋ ላይ የሆነ ካልሆነ በቀር ወዲያው አይስማማም። « የሚሆን ነገር ሞክሩልኝ እንጂ!» ይላል።
ጥያቄ፡- ውሳኔያችሁን አልቀበል ብሎ የሚሄድ አለ?
ዶክተር ሄለን፡- እንቢ ብሎ በጊዜ ሳይስፋፋ ይቆረጥ ተብሎ ጥሎ ሂዶ ብሶበት የሚመጣ አለ። አማራጭ ሲያጣ ነው የሚስማማው። እኛ ግን ቆስሎ ጠቁሮ ከሞተ መመለስ አይቻልም። ሌላ ሕክምና የለውም ብለን እናስረዳለን።
ጥያቄ፡- የአሁኑ መልዕክትዎ ምንድን ነው?
ዶክተር ሄለን፡- ቀድሞ መከላከል። ስኳርን መመርመር፤ ቁስለት ከተከሰተ በባለሙያ መታከም ነው። የደም ስር ጥበትንና የሚሞት አካልን በሌላ ደም ስር ደም እንዲያገኝ የሚያደርጉ አዳዲስ ሕክምናዎች አሉ። ቁስለት ሲኖር በቅባት፤ በሎሚ… ከማለት ቀድሞ መታከም ይገባል። ቁስለቱ ተባብሶ ሆስፒታል እስከሚተኙ መጠበቅ
ችግሩን ያበዛዋል።
ጥያቄ፡- አመሰግናለሁ!
ዶክተር ሄለን ፡- እኔም አመሰግናለሁ!

Gangrene is a condition that occurs when body tissue dies. It is caused by a loss of blood supply due to an underlying illness, injury, and/or infection. Fingers, toes, and limbs are most often affected, but gangrene can also occur inside the body, damaging organs and muscles. There are different types of gangrene and all require immediate medical attention.

Gangrene Causes

Blood plays a very important role in your health. Not only does it transport oxygen and nutrients throughout your body to feed cells, it delivers disease-fighting antibodies that protect your body from infection. When blood cannot travel freely throughout the body, your cells cannot survive, infection can develop, and tissue can die from gangrene. Any condition that affects blood flow increases your risk of gangrene, including:

Diabetes
Atherosclerosis
Peripheral arterial disease
Trauma or injury
Raynaud’s phenomenon (a condition in which the blood vessels that supply the skin become intermittently narrowed)

Gangrene Types

There are two main types of gangrene:

Dry gangrene: More common in people with diabetes and autoimmune diseases, dry gangrene usually affects the hands and feet. It develops when blood flow to the affected area is impaired, usually as a result of poor circulation. Unlike other types of gangrene, infection is typically not present in dry gangrene. However, dry gangrene can lead to wet gangrene if it becomes infected.

Wet gangrene: Unlike dry gangrene, wet gangrene almost always involves an infection. Injury from burns, or trauma where a body part is crushed or squeezed, can rapidly cut off blood supply to the affected area, causing tissue death and increased risk of infection. It is called “wet” because of pus. Infection from wet gangrene can spread quickly throughout the body, making wet gangrene a very serious and potentially life-threatening condition if not treated quickly.

Types of wet gangrene include:

Internal gangrene: If gangrene occurs inside the body, then it is referred to as internal gangrene. This is usually related to an infected organ such as the appendix or colon.

Gas gangrene: Gas gangrene is rare, but dangerous. It occurs when infection develops deep inside the body, such as inside muscles or organs, usually as a result of trauma. The bacteria that causes gas gangrene, called clostridia, release dangerous toxins or poisons that wreak havoc throughout the body along with gas which can be trapped within body tissue. Gas gangrene warrants immediate medical treatment. Without treatment, death can occur within 48 hours.

Fournier’s gangrene: Also a rare condition, Fournier’s gangrene is caused by an infection in the genital area. Men are affected more often than women. If the infection gets into the bloodstream, a condition called sepsis, it can be life-threatening.

Gangrene Symptoms

You may notice the following symptoms at the site of the dry gangrene:

Dry and shriveled skin that changes color from blue to black and eventually sloughs off
Cold and numb skin
Pain may or may not be present
Symptoms of wet gangrene may include:

Swelling and pain at the site of infection
Change in skin color from red to brown to black
Blisters or sores that produce a bad-smelling discharge (pus)
Fever and feeling unwell
A crackling noise that comes from the affected area when pressed
Internal gangrene usually is painful in the area of the gangrene. For example, a person with gangrene of the appendix or colon would be expected to have severe abdominal pain in the vicinity of the gangrene.

Gangrene Warning

If infection from gangrene gets into the blood, you may develop sepsis and go into septic shock. This can be life-threatening if not treated immediately. Symptoms of sepsis may include:

Low blood pressure
Rapid heartbeat
Shortness of breath
Change in body temperature
Light-headedness
Body pain and rash
Confusion
Cold, clammy, and pale skin
If you think you or a loved one may have sepsis, go to the emergency room immediately.

Gangrene Treatments

Treatment for gangrene involves removing the dead tissue, treating and preventing the spread of infection, and treating the condition that caused gangrene to develop. The sooner you receive treatment, the better your chance of recovery. Depending on the type of gangrene, treatment may include:

Surgery. Also called debridement, the dead tissue is surgically removed to prevent the spread of infection. In some situations, amputation (removal of the affected limb) may be required.

Maggot therapy. Believe it or not, maggots still play a role in modern medicine. Maggots provide a non-surgical way to remove dead tissue. When used to treat gangrene, maggots from fly larvae (specially bred in a laboratory so they are sterile) are placed on the wound, where they consume the dead and infected tissue without harming healthy tissue. They also help fight infection and speed up healing by releasing substances that kill bacteria.

Antibiotics. Antibiotics are used to treat and prevent infections. These are usually given by intravenous injection into a vein.

Oxygen therapy. Hyperbaric oxygen therapy may be used in some cases of wet gangrene or ulcers related to diabetes or peripheral artery disease. During treatment, the patient is put in a specially designed chamber filled with oxygen at a higher pressure than oxygen found in the outside air. The theory is that this high level of oxygen saturates the blood and encourages healing of the dying tissue. Oxygen therapy may also reduce the growth of bacteria that cannot thrive in an oxygen-rich environment.

In order to prevent gangrene from occurring again, the cause of any blood supply blockage must be determined so that the underlying condition can be treated. Often vascular surgery, such as bypass surgery or angioplasty, is needed to restore blood flow. Medication to prevent blood clots may be used in some cases.

Gangrene is a serious medical condition that requires immediate medical treatment. While most people with dry gangrene recover fully with treatment, gangrene that involves an infection can be life-threatening. The sooner you get treatment, the better your chances of recovery. If you have ongoing and unexplained pain in any area in your body, fever, a wound that is slow to heal, or you notice a change in skin color, make an appointment to see your doctor right away or go to the emergency room.

Source: Mayo Clinic

 http://www.tenaadam.com/archives/1473